Şaban ayının anlamı ve önemi

Şaban ayı Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in, Ramazân-ı Şerîf ayı dışında en çok oruç tuttuğu aydır. Dolayısıyla bu ayı oruçlu karşılamak ve imkânlar nispetinde bu ay içinde oruç tutmak ayrı bir önem kazanmaktadır.

İstisnasız her şeyi yaratan Allah Te'âlâ'dır. Zaman ve mekânın da yegâne sahibi odur. Bu durum en çarpıcı hâliyle Kur'ân-ı Kerîm'de şöyle beyân olunur: "(Habîbim! O inkârcılara) de ki: 'Göklerde ve yerde bulunanlar kime âittir?' De ki: 'Allâh'a aittir!..' Gecede ve gündüzde barınmış olan/gece ve gündüzde sâkin duran (ve hareket eden)/ her şey ancak O (Allâh-u Azîmüşşân)a aittir!.."[1] Allah Te'âlâ halk ettiği her şey için olduğu gibi, zaman ve mekân için de dereceler takdîr etti. Buna bağlı olarak, bazı zaman dilimleri diğer zaman dilimlerine; bazı mekân ve mevkîler de diğer mekân ve mevkîlere göre değerli kılındı. Kıymetli mevsimlerden oluşu Kur'ân-ı Kerîm ile sabit olan 'haram aylar'dan Receb-i Şerîf ayını, Reğâib ve Mi'râc gecelerini de idrâkin ardından geride bırakıyoruz. Önümüzde pek çok fazîleti bünyesinde cem etmiş olan Şaban ayı bulunuyor.

TARİHİ KAYNAKLARDA ŞABAN AYI

Tarihî kaynaklara müracaat ettiğimizde Şaban ayının İslâmiyet'ten evvel de Araplar tarafından mukaddes kabul edildiğini görüyoruz. Bu durum bu fazîletin bize, geçmiş şeriatlardan intikal ettiğini gösteriyor. Bu mübârek ay tarih içinde; mevhâ', va'l, 'âdil-âcil, azil gibi muhtelif adlarla anıldıktan sonra Şaban ayı olarak anılmaya başlamış. Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) de bu ay için Şaban adını uygun bulmuş ve Hicrî takvime de böyle kaydedilmek suretiyle günümüze kadar böyle anılagelmiş.

Bu mübârek ayın adı olan "Şa'bân" ifadesi; dal, dağılmak ve gruplara ayrılmak gibi anlamlara gelen şa'b köküne dayanıyor; ortaya çıkışı yani 'dağılma ve gruplara ayrılma' mânâsı etrafındaki görüşlerse muhtelif. Bir görüşe göre savaşmanın haram olduğu Receb-i Şerîf ayı çıktıktan sonra savaşacak olan kabilelerin gruplar hâlinde dağılarak çıkmalarından sebep bu adla anılmış. Diğer bir görüş ise su problemi olan bölgede yaşıyor olmaları sebebiyle Arapların su aramak için dağıldıkları mevsim olmasından sebep bu adı almış. Tarihî kaynaklardaki diğer bir kayıt ise, takvimde bulunan ayların yeniden isimlendirildiği dönemde bu ayın ağaçların dal verdiği bir döneme tevâfuk etmesi sebebiyle bu şekilde adlandırıldığı yönündedir.

Şabanayı adının yanı sıra Araplar tarafından; 'el-Mükerrem', 'el-Muazzam', 'eş-Şerîf, 'şehrullâh-i muazzam', 'şehru'l-kerâme' ve 'şehru'l-kasîr' gibi sıfatlarla da anılmıştır.

Şaban ayı, Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in bî'setinden sonra da önemli hâdiselerin tevâfuk ettiği bir ay oldu. Orucun Farz kılınması, Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in Hafsâ (Radıyallâhu Anhâ) vâlidemizle izdivâcı, Hazreti Hüseyin (Radıyallâhu Anh)ın doğumu, Benî Mustalik Gazvesi bu ayda meydana gelmiş olan başlıca hâdiselerdir.[2]

Dipnotlar

[1] En'âm Sûresi:12-13
[2] M. Kâmil Yaşaroğlu, "Şâban", DİA, c.XXXVIII, s.207-208'den özetlenmiştir.